2004 Sayılı İcra İflas yasasının 38. Maddesi, noter huzurunda düzenlenmiş kesin borç ikrarını içeren belgelerin tıpkı ilamlar gibi icra takibine konu edilebileceği hükmünü getirmektedir.

İncelediğimiz bir olayda, Türk vatandaşı olan gerçek kişi Alman Noteri huzurunda Alman tabiiyetinde olan bir tüzel kişiye “kesin borç ikrarı” içeren bir senet vermiştir. Sorun, bu senedin Türkiye’de “İlamların İcrası” yoluyla takibe konu edilebilip edilemeyeceği, eğer bu mümkünse koşullarının ne olacağı noktasında toplanmaktadır.

Bilindiği gibi 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanu (MÖHUK) yabancı gerçek veya tüzel kişilerin Türkiye’de bir davada taraf olmaları durumunda teminat göstermeleri mecburiyetini getirmektedir.

Ancak, Türkiye ve Almanya’nın taraf olduğu 28/05/1929 Tarihli sözleşmenin 2. maddesi, her iki devlet tebaasının bir diğeri mahkemelerinde açacağı davalarda, iki devletten birinde ikametgah sahibi olmak koşuluyla teminat göstermekten muaf olduklarını düzenlemektedir.

Alman Noterliğinde düzenlenmiş olan belge Türk makamları tarafından “resmi senet” olarak addedilerek İİK 38 uyarınca ilamlı takibe konu edilebilecek midir? Bu durumda öncelikle, eldeki vesikanın noter senedi kuvvetinde olup olmadığının tespiti gerekmektedir.

1512 sayılı Noterlik Kanunu, “Yabancı memleketlerde usulü uyarınca yapılan noterlik işlemlerinin altındaki o memleketin yetkili merciinin imza ve mührü konsolos tarafından onanır” hükmünü getirmektedir.

Nitekim, Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin, 1983 tarihli bir kararında “Konsolosluğun mühür ve imzasını taşıyan onay karşısında, takip dayanağı senedin içeriği itibarıyla da münhasıran para borcu ikrarını taşıması karşısında ilam niteliğinde belge yani resmi senet addedilerek takibe konulmasında, borçluya icra emri tebliğinde uygun düşmeyen bir husus yoktur” denilmektedir.

Keza, aynı dairenin 1984 tarihli başka bir kararında ise “Takip dayanağı belge, yabancı memlekette o ülkenin kanunlarına göre yetkili kılınmış noter tarafından düzenlenmiş ise de oradaki, Türk Konsolosluğu`nca onanması mevcut bulunmadığından ilamların icrası yoluyla infazı istenemez.” diyerek konuyu mefhum-u muhalifinden açıklamaktadır.

Her iki karar özeti de incelendiğinde “yabancı memlekette o ülkenin kanunlarına göre yetkili kılınmış noter tarafından düzenlenmiş” belgenin Türkiye’de de aynı kuvvete sahip olacağı, ancak bunun ön koşulunun “Türk Konsolosluğunca Onaylanması” olduğu belirtilmiştir.

Yukarıya özeti alınan her iki kararda mevcut “Türk Konsolosluğunca Onaylanma” şartı tarihsel gelişimin görülmesi ve özellikle evrakın mahiyetinin ve kuvvetinin iyice anlaşılması için buraya konulmuştur.

Türkiye, 5.10.1961 tarihli “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Hakkındaki La Haye Sözleşmesi”ni 1984 yılında onaylamış, sözleşme Türkiye için 1985 yılında yürürlüğe girmiştir. Yukarıdaki kararlar ise bu uluslararası sözleşmenin yürürlük tarihinden önce verilmiş olduğu için “Türk Konsolosluğunca Onaylanma” şartının aranması son derece doğaldır.

Bahse konu sözleşme bu şartı ortadan kaldırmış olup artık noter senetleri de tasdik işleminden bağışık hale gelmiştir. Türkiye ve Almanya bu sözleşmeye taraf olduklarından ve incelediğimiz uyuşmazlık da bu ülkelere ait olduğundan bahse konu noter senedinde apostil şerhi bulunması ile birlikte Türkiye’de İİK 38. uyarınca icra ve infazı için gerekli koşullar oluşmuş olacaktır.

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, Alman noterliğinden verilmiş bir vekaletnamenin Konsolosluk Tasdiki olmadan Türkiye’de geçerli olup olmayacağına yönelik bir uyuşmazlığı çözen 1993 tarihli bir kararında “…Öyle ise mahkemece yapılacak iş; Almanya Devleti`nin “Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Hakkındaki La Haye Sözleşmesi`nde âkit devlet olup olmadığı, âkit devlet ise sözleşmenin 3. maddesinin 2. fıkrasında belirtildiği gibi aramızda gerek karşılıklı uygulama ve gerekse iki veya çok taraflı ayrı sözleşmelerle tasdik şerhi işleminin kaldırılması, basitleştirilmesi veya tümden bağışık tutulma durumunun olup olmadığı Adalet Bakanlığından sorulup tesbit edilmek, bu tesbite göre Almanya`da, Alman yetkili noteri tarafından düzenlenen vekaletnamenin Türkiye`de resmi vekaletname olarak kabul edilip edilmeyeceğini değerlendirmek … ten ibarettir” demektedir.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi de 2009 tarihli bir kararında “Dosyaya sunulan vekâletname yabancı ülkede düzenlenmiştir. 1512 sayılı Noterlik Kanununun 195. maddesi gereğince yabancı memleketlerde düzenlenen vekâletname altındaki imza ve mührün o yer Türk Konsolosluğu tarafından tasdik edilmiş olması gerekir. Yabancı Resmi Belgelerin Tasdikten Muaf Tutulmasına ilişkin 1961 tarihli Lahey Konvansiyonu, bu sözleşmeye taraf devletlerden birinin ülkesinde düzenlenmiş olup da diğer akit devlet ülkesinde kullanılacak olan resmi belgelerin diplomasi ve konsolosluk memurları tarafından onaylanması zorunluluğunu kaldırmış ise de anılan bu sözleşme gereğince belgedeki imzanın, imzalayan kişinin sıfatının, gerektiğinde bu belge üzerindeki mühür ve damganın belgeyi düzenleyen ülkenin yetkili makamınca tasdik edilmiş olması, başka bir ifadeyle apostil şerhini ihtiva etmesi zorunludur.” Demek suretiyle uygulamaya açıklık getirmiştir.

Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişikiler Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan genelgelerde, her iki devletin de mezkûr sözleşmeye taraf oldukları ve yukarıda bahsedilen “gerek karşılıklı uygulama ve gerekse iki veya çok taraflı ayrı sözleşmelerle tasdik şerhi işleminin kaldırılması, basitleştirilmesi veya tümden bağışık tutulma durumunun” mevcut olduğu anlaşılmıştır.

Sonuç: Yabancı Noterlik tarafından düzenleme şeklinde hazırlanmış ve kesin borç ikrarını havi senet apostil şerhini taşıması koşuluyla Türkiye’de İİK 38 anlamında ilamlı icra takibine konu edilebilecektir.